Giriş
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesi, kamu görevlilerinin disiplin hukukunu düzenleyen en temel hükümlerden biridir. Bu madde kapsamında memurların görevlerini yerine getirirken uymaları gereken kurallar belirlenmiş ve disiplin kurallarına aykırı hareket etmeleri durumunda karşılaşacakları yaptırımlar açıklanmıştır.
Bu makalede, disiplin cezalarının türleri, verilme sebepleri, uygulama süreci ve memurların bu cezalara karşı başvurabilecekleri hukuki yollar ele alınacaktır.
1. Disiplin Cezalarının Türleri ve Kapsamı
657 sayılı Kanun’un 125. maddesi, disiplin cezalarını hafiften ağıra doğru şu şekilde sıralamaktadır:
- Uyarma
Memura, görevinde ve davranışlarında daha dikkatli olması gerektiğinin yazılı olarak bildirilmesidir.
Örnek: Özürsüz veya izinsiz olarak göreve geç gelmek, erken ayrılmak, görev mahallini terk etmek, kurumca belirlenen tasarruf tedbirlerine riayet etmemek, usulsüz müracaat veya şikayette bulunmak.
- Kınama
Memurun, görevinde ve davranışlarında kusurlu olduğunun yazılı olarak belirtilmesidir.
Örnek: Verilen emir ve görevlerin tam ve zamanında yapılmasında, görev mahallinde kurumlarca belirlenen usul ve esasların yerine getirilmesinde, görevle ilgili resmi belge, araç ve gereçlerin korunması, kullanılması ve bakımında kusurlu davranmak; görev sırasında amire hal ve hareketi ile saygısız davranmak; devlete ait resmi araç, gereç ve benzeri eşyayı özel işlerinde kullanmak.
- Aylıktan Kesme
Memurun brüt aylığından belirli oranda kesinti yapılmasıdır.
Örnek: Özürsüz olarak bir veya iki gün göreve gelmemek; Devlete ait resmi belge, araç, gereç ve benzerlerini özel menfaat sağlamak için kullanmak; görevle ilgili konularda yükümlü olduğu kişilere yalan ve yanlış beyanda bulunmak; görev sırasında amirine sözle saygısızlık etmek.
- Kademe İlerlemesinin Durdurulması
Memurun bulunduğu kademede ilerlemesinin belirli bir süre durdurulmasıdır.
Örnek: Göreve sarhoş gelmek, görev yerinde alkollü içki içmek; özürsüz ve kesintisiz 3 – 9 gün göreve gelmemek; görevi ile ilgili olarak her ne şekilde olursa olsun çıkar sağlamak; amirine veya maiyetindekilere karşı küçük düşürücü veya aşağılayıcı fiil ve hareketler yapmak.
-
Devlet Memurluğundan Çıkarma
Memurun bir daha kamu görevine alınmamak üzere memurluktan çıkarılmasıdır.
Örnek: Siyasi partiye girmek; özürsüz olarak bir yılda toplam 20 gün göreve gelmemek; savaş, olağanüstü hal veya genel afetlere ilişkin konularda amirlerin verdiği görev veya emirleri yapmamak.
2. Disiplin Cezalarının Uygulama Süreci
a) Soruşturma Aşaması
Disiplin soruşturması süreci, memurun işlediği iddia edilen fiilin belirlenmesiyle başlar. Bu süreçte:
- İhbar veya Şikayet: Disiplin soruşturması, ilgili memurun amiri veya şikayet üzerine başlatılabilir.
- Ön İnceleme: Suçlamaların ciddi olup olmadığı değerlendirilir.
- Disiplin Amiri veya Kurulunun Görevlendirilmesi: Disiplin cezasını vermeye yetkili amir veya disiplin kurulu tarafından soruşturma yapılır.
b) Savunma Hakkı
657 sayılı Kanun’a göre, memura disiplin cezası verilmeden önce mutlaka savunma hakkı tanınmalıdır.
- Memura, isnat edilen suçlamalar ve deliller yazılı olarak bildirilir.
- Memura en az 7 günlük bir savunma süresi verilir.
- Savunma alınmadan disiplin cezası verilmesi hukuka aykırıdır.
c) Cezanın Verilmesi ve Tebliği
- Disiplin cezası verildikten sonra memura yazılı olarak tebliğ edilir.
- Tebliğ tarihinden itibaren cezanın uygulanması başlar.
- Bazı ağır cezalar için disiplin kurulu veya yüksek disiplin kurulunun kararı gerekir.
3. Disiplin Cezalarına Karşı Hukuki Başvuru Yolları
Memurlar, kendilerine verilen disiplin cezasına karşı hukuki yollara başvurabilirler:
a) İdari İtiraz
-
- Aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezalarına karşı yüksek disiplin kuruluna veya üst makamlara itiraz edilebilir.
- İtiraz süresi genellikle 7 gündür.
b) İdari Yargıya Başvuru
-
-
- Disiplin cezalarına karşı, idare mahkemelerinde iptal davası açılabilir.
- Davanın açılma süresi, cezanın tebliğinden itibaren 60 gündür.
- İptal davası sonucunda cezanın hukuka aykırı olduğu tespit edilirse ceza iptal edilir ve memurun hakları iade edilir.
-
4. Disiplin Cezalarının Sicile Etkisi
- Uyarma ve kınama cezaları, memurun siciline işlenir ancak belirli bir süre sonra etkisini kaybeder.
- Aylıktan kesme ve kademe ilerlemesinin durdurulması cezaları, memurun terfi ve görevde yükselmesine engel olabilir.
- Devlet memurluğundan çıkarma cezası, memurun kamu görevinden tamamen uzaklaştırılmasını sağlar ve bir daha memur olmasına izin verilmez.
Sonuç
657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 125. maddesi, kamu görevlilerinin disiplin kurallarını belirleyerek kamu hizmetlerinin düzenli yürütülmesini amaçlamaktadır. Disiplin cezalarının hukuka uygun ve adil bir şekilde verilmesi, hem kamu hizmetinin etkinliği hem de memurların haklarının korunması açısından büyük önem taşımaktadır.
Disiplin sürecinde savunma hakkı gibi temel güvencelerin sağlanması ve hukuka aykırı disiplin cezalarına karşı etkili başvuru yollarının bulunması, kamu yönetiminde hukukun üstünlüğünün korunmasını sağlar. Memurların disiplin hükümlerini bilmesi, haklarını savunabilmeleri ve idarenin hukuka uygun hareket etmesi açısından önem arz etmektedir.
Bu makale, memurların disiplin cezaları sürecini anlamalarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmıştır. Sorularınız veya ek hukuki danışmanlık talepleriniz için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
