Tahkim, özel hukuk uyuşmazlıklarının hakem veya hakem kurulu tarafından çözümlendiği bir yöntem olup, süreç sonunda verilen kararlar “hakem kararı” olarak adlandırılır. Hakem kararları, devlet mahkemeleri tarafından verilen ilamlar gibi kesin, bağlayıcı ve icra edilebilir niteliktedir. Tahkim, milli tahkim ve milletlerarası tahkim olarak ikiye ayrılır. Yabancılık unsuru taşımayan iç tahkim HMK’ya, yabancılık unsuru taşıyan milletlerarası tahkim ise MTK’ya tabidir. Türkiye’nin taraf olduğu 1958 tarihli New York Konvansiyonu, uluslararası tahkim kararlarının tanınması ve tenfizi konusunda önemli kriterler belirlemektedir. MTK da yabancılık unsurunu belirlemek için benzer kriterler sunmaktadır.
Türk hukukunda, HMK m. 439 ve MTK m. 15’e göre hakem kararlarına karşı başvurulabilecek tek yol iptal davasıdır. İptal davası, hakem kararlarının usul veya esas yönünden incelenmesine imkân tanır ancak mahkemeler, uyuşmazlığın esasına ilişkin bir değerlendirme yapmaz. İptal davası, hakem kararının tebliğinden itibaren bir ay içinde açılmalıdır.
HMK kapsamında iç tahkim kararlarına karşı açılan iptal davaları, bölge adliye mahkemelerinde öncelikli olarak görülür. İptal sebepleri şunlardır; taraflardan birinin ehliyetsizliği veya tahkim sözleşmesinin geçersizliği, hakem seçimi ve yargılama sürecindeki usulsüzlükler, kararın süresi içinde verilmemesi, hakem kurulunun yetkisini aşması, taraf eşitliği ve hukuki dinlenilme hakkının ihlali, kamu düzenine aykırılık.
MTK kapsamında iptal sebepleri büyük ölçüde benzerlik gösterse de, bazı farklar bulunmaktadır. MTK’ya göre iptal davası açılması hakem kararının icrasını kendiliğinden durdurur. Ayrıca, iptal sebepleri taraflar tarafından ileri sürülebilecek olanlar ve mahkemece re’sen dikkate alınacaklar şeklinde ayrılmıştır.
İptal davası sonucunda mahkeme, hakem kararını iptal edebilir veya davayı reddedebilir. İptal halinde, uyuşmazlık yeniden yargılanabilir ve bu süreç, mahkemede veya tahkim yoluyla yürütülebilir.
Sonuç olarak, ister iç tahkim ister milletlerarası tahkim olsun, hakem kararlarına karşı başvurulabilecek tek hukuki yol iptal davasıdır. HMK ve MTK iptal süreçlerini benzer şekilde düzenlerken, milletlerarası tahkimin doğası gereği bazı farklılıklar içermektedir.
